راهکارهای تربیتی برای کودکان 1 تا 3 ساله

كودكان زير يك سال نمي‌‌توانند مقررات را رعايت كنند. بهترين راه آموزش نظم و ترتيب به آن‌ها، ايجاد روحيه‌ي اعتماد و اطمينان در ايشان است. براي رسيدن به اين مهم، بايد هر جا كه لازم است، به ايشان توجه كنيد و نيازهاي‌شان را برآورده سازيد. بايد دنياي اين كودكان را امن و سالم نگهداريد و به‌تدريج به آن‌ها صبر و تحمل بياموزيد. تنها در اين صورت است كه كودكان در مقاطع بعدي بهتر گوش مي‌دهند و راحت‌تر نظم را مي‌آموزند.

چگونگي نظم‌آموزي به كودكان يك تا سه ساله
بعضي از والدين گمان مي‌‌كنند بايد با كودكان يك تا سه ساله‌ي خود ‌به‌شدت سخت‌گيري كنند تا نظم و تربيت را به آن‌ها بياموزند. به اعتقاد اين دسته از والدين، اگر سخت‌گيري جدي در كار نباشد كودكان لوس مي‌‌شوند؛ در حالي‌كه عكس اين باور درست است و بايد از خشونت و نظم‌آموزي خشك و بي‌روح به‌طور جدي پرهيز كرد.
رفتار ما با كودكان، بايد كودكانه و متناسب با سن آنان باشد؛ يعني بايد نظم‌آموزي را در قالبي كودكانه به آن‌ها آموخت. رسول خدا‌صلي‌الله‌عليه‌و‌آله‌ ‌در اين‌باره مي‌فرمايند: �هركس كودكي دارد بايد با او كودكانه رفتار كند�. البته اين بدان معنا نيست كه به كودكان اجازه ‌دهيم تا هر كاري كه خواستند انجام دهند، بلكه بايد رفتارمان در عين آميختگي به محبت، با قاطعيت همراه باشد. كودكان يك تا سه ساله خوشحال از آزادي تازه به‌ دست آمده، مي‌‌خواهند هر كاري را خود‌شان انجام دهند، و جان كلام آن‌ها اين است كه �خودم انجام مي‌‌دهم�. بنابراين بايد به آن‌ها اجازه دهيم تا كاري را كه مي‌‌توانند، انجام دهند. درباره‌ي اين كودكان به جاي گفتن‌�نه�، �نمي‌‌تواني�، �دست نزن� و... مي‌‌توان از روش‌هاي پيشگيرانه‌ي زير بهره گرفت:
1. پرت‌كردن حواس
گفتن عبارتي مانند �ببين من چي دارم�، حواس بسياري از بچه‌ها را پرت مي‌‌كند تا به چيزي كه نبايد، دست نزنند. والدين براي پرت‌كردن حواس كودك‌شان مي‌توانند از روش‌هاي گوناگوني استفاده كنند كه نوع آن به هنر آن‌ها در اين زمينه بستگي دارد.

2. جايگزيني
روش مؤثر ديگري براي تغيير رفتارهاي غير قابل قبول نوزادان و نوپايان، جايگزيني است. جايگزيني يعني معامله‌كردن با آن‌ها و جانشين كردن رفتارهاي مورد پسند به‌جاي رفتارهاي ناپسند؛ مثلاً اگر طفل شما با يك شيء خطرناك، بازي مي‌‌كند شما مي‌‌توانيد با دادن يك اسباب‌بازي يا چيزي كه او دوست دارد با او معامله كنيد، بدون آن‌كه از زور استفاده كرده باشيد.

3. امكان انتخاب‌دادن
وقتي به كودك‌مان امكان انتخاب مي‌‌دهيم در واقع به‌صورت غير مستقيم اين پيام را به او منتقل كرده‌ايم كه برايش ارزش قائل بوده و به او در اعتماد داريم. درضمن اين رفتار، ما زمينه استقلال و خود باوري را در او به‌وجود مي‌‌آورد؛ براي همين بهتر است به‌جاي آن‌كه بگوييد: �زود باش جورابت را بپوش�، از اين جمله استفاده كنيد: �دوست داري جوراب قرمزت را بپوشي يا جوراب آبي را؟�.

4. ذخيره‌كردن واژه‌ي �نه� براي موارد مهم
با ايجاد محيط امن و سالم به كمك روش‌هاي بالا مي‌توان به كودكان نظم و ترتيب را آموخت. با اين حال گاهي بايد به آن‌ها �نه� گفت. در مواقعي آن‌ها بايد بدانند كه كار‌شان نادرست و اشتباه است.
نظم‌آموزي مناسب و صحيح بدين معناست كه به فرزندان‌ خود آزادي عمل بدهيم تا دنياي‌شان را وارسي كنند و بتوانند كنجكاوي متعادلي داشته باشند. همچنين بايد توجه داشته باشيم كه كودكان در اين مرحله‌ي سني مي‌خواهند استقلال خود را به نمايش بگذارند. ازاين‌رو، بسياري از لجبازي‌هاي آنان در اين سن، مقتضاي موقعيت سني آن‌هاست، كه والدين بايد با تدبير و سعه‌ي صدر از روش‌هاي ياد شده استفاده كنند.

5. حفظ خونسردي
بسياري از كودكان وقتي خسته مي‌‌شوند بدخلقي مي‌كنند، و گاه با اين كار، انرژي اضافي خود را مصرف مي‌كنند. در اين مواقع خونسردي خود را حفظ كنيد و بي‌جهت تابع بدخلقي آن‌ها نشويد. سعي كنيد علت بدخلقي آن‌ها را فهميده و در‌صدد رفع آن بر‌آييد. اما در صورت عصباني‌شدن شما ممكن است كودك‌‌تان به اين نتيجه برسد، كه مي‌تواند از اين سلاح، براي به كرسي‌نشاندن خواسته‌هايش استفاده كند